KAİNATIN MUAMMALARI

Yazar, bütün kainatta, bazı şekillerin ortadan kalkması ile beraber, onların yerine daha mükemmel varlıkların kaim olduğuna inanıyor. Yani kainatta bulunan cisimlerde fanilik vardır; hem de yeni şekillerin meydana gelmesi ile bir yaradılış vardır. Fakat bu yaradılış işi, yukarıda söylediğimiz veçhile, kainatın dışında bulunduğu tasavvur olunan Allahlara, meleklere, şeytanlara atfedilemez. Tekamül kabiliyeti maddenin kendisinde gizlidir. Bu itibarla yazar, monizm (vahdetiyye) diye ileri sürdüğü prensip, haddi zatinde bir nevi materializimdir, maddiyeciliktir.