USUL-İ İNŞA VE KİTABET

Mehmet Tevfik’in inşa ve kitabet ilmine dair eseri. Tevfik’in öğretmenlik yaptığı Mekteb-i İdadî-yi Mülkiye’deki Usul-i İnşa ve Kitabet isimli dersin üç senelik notlarından oluşan bu kitap, dönemin padişahı II. Abdülhamid (st. 1876-1909)’e takdim edilmiştir.
Eserin girişinde “arz-ı meram” başlığıyla bir mukaddime bulunmaktadır. Mukaddimede bir dile ait kuralların o dil için ne kadar önemli olduğu ifade edildikten sonra kâtiplerin sarf, nahiv, me’ani, beyan, fesahat, belâgat, aruz, lugat ve mantık ilmini bilmelerinin gerekli olduğu vurgulanır. Müellif bu gereklilik üzerine dilbilgisi kuralları ve bahsi geçen ilimleri ihtiva eden bir kitabın yazılmasının mecbur olduğunu kaydeder ve kendisine bu konuda imkân tanıyan II. Abdülhamid’e şükranlarını sunup, dört beyitle padişahı över. Ardından eserin kompozisyon ve edebiyat bilgileri ile ilgili olan bölümü 151 alt başlıkta verilir. İlk önce inşa, kitabet, imlâ, nutuk, yazı, harf ve kelime tanımları yapılıp edat konusuyla gramer bilgilerine giriş yapılır ve sırasıyla isim, zamir, fiil, zarf konuları örneklerle açıklanır. Bu konulardan sonra ilm-i inşa ve ilm-i edeb hakkında bilgiler verilip belagata dair fesahat, me’ani, beyan ve bedi’ bahisleri ele alınır. Bedi’ bahsinde edebî sanatlar örneklerle tanımlanır ve şiir, şair ve vezin konusu işlenir. Eserin büyük çoğunluğunu oluşturan bu konulardan sonra unvan, serlevha ve elkab bahisleri işlenir ve tebrikname, taziyename, arzıhal gibi yazı örnekleri verilir. 22184