DARÜŞŞAFAKA TÜRKİYE’DE İLK HALK MEKTEBİ

kitap 1927 yılında Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslamiyye Azasından Mehmet İzzet, Mehmet Esad, Osman Nuri ve Ali Kami Beyler tarafından yazılmıştır.Kitabın başlığı “DARÜŞŞAFAKA TÜRKİYE’DE İLK HALK MEKTEBİ Darüşşafaka Nasıl Doğdu, Ne Hizmetler Etti, Nasıl Yaşıyor”
Kitabın önsözünde “Türk yetimlerinin talim ve terbiyesi için kurulduğu ” bildirilen şefkat ve irfan yurdu olarak nitelenen Darüşşafaka kitabında;
İçindekiler Bölümünde : Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslamiyye’nin Teşekkülü, Valide Mektebi, Tesis ve açılışı, Talebe Kabul Şartları, Mali Vaziyeti, Müdürleri, Muallimleri, İlk Kurucular gibi bölümler yer almaktadır
Kitabın içerisinde “Resimlerin Fihristi” diye bir bölüm bulunmaktadır. Kurucuların ve görev almış kişilerin resimleri, dershaneler, yemekhane, hastane, çırak mektebi vb resimler yayınlanmıştır.
Kitabın ilk sayfasında Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslamiyye’nin kuruluşu ela alınmıştır. Bu bölümde: “Cemiyetin teşkili 1281 (1865 tarihinde, Daire-i Askeriye rüznamcesi Yusuf Ziya Bey’in teşviki ve delaletiyle olmuştur. O tarihte Aksaray’da Sofular Mahallesinde ikamet eden Yusuf Ziya Bey, komşusu Muhtar Bey (Gazi Ahmet Muhtar Paşa) ve Tevfik Bey (Vidinli Tevfik Paşa) ile geceleri buluştukça İslam unsurunun terakki ve tekamülünü düşünmekten bir an geri durmazlarmış. Yusuf Bey her gün vazifesine giderken esnaf çıraklarının Kapalıçarşı açılıncaya kadar çarşı kapsısı önlerinde, kahvehane ve çaycı dükkanlarında boş boşuna vakit geçirdiklerini görerek onlara şu kısa zamanda biraz okuma yazma ile hesap ve bazı içtimai esaslar öğretmek emeline düşer ve bu fikrin arkadaşlarına da açarak onlarında muvafakatini alarak aralarında Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslamiyye namıyla bir cemiyet teşkil etmişlerdir.” Denilerek derneğin ilk kuruluşuyla ilgili girişim aktarılmıştır.
Ülkemizdeki ilk halk mektebi uygulaması programı üç sınıf üzerinden gerçekleşmiştir. I Sınıf Pazartesi ve Perşembe ; çarşı açılmadan evvel ; Elifba, Yazı öğretimi, Kuran’ı Kerim, Yararlı bilgiler
II: Sınıf; İmla, Talim-i hat, Osmanlıca kuralları
III: Sınıf ; Salı ve Cumartesi Matematik, Yazı, Geometri, Coğrafya
Bu uygulama sonrasında Paris sefaretinden İstanbul’a gelen Sakızlı Esad Paşa “Darüşşafakat’l islamiyye ‘nin kuruluşunu önerir. Esad Paşa Paris civarında gördüğü “Pritanee militaire de la Fleche Mektebi” örneği gibi kız ve erkek yetimlerin talim ve terbiye gördüğü bir müessese açmayı önerir.
Mektep dört yıllık inşaat sürecinin sonrasında 12 Haziran 1289/ 1873 tarihinde açılışını yapar ve üç gün sonra eğitime başlar.
Birinci sınıfta ; Elifba, Esma-ı Türkiye, Kuran-ı Kertim, Okuma ve yazma,
İkinci sınıfta; Muhtasar ilm-i hal, Talim-i Farisi, Kur’an, Hesab, Hüsn-i hat, Dersleri okutulmuştur.
Kitapta arşiv belgeleri ayrıntılarıyla anlatılmıştır. 3631